Najpierw barwny korowód na pole żniwne, a tam modlitwa za żniwiarzy i prezentacja różnych sposobów zbierania plonów – począwszy od żęcia sierpem, poprzez koszenie kosą, żniwiarką i snopowiązałką, a na kombajnie kończąc. Potem pokaz młócenia cepami, mielenia zboża w żarnach i wreszcie najbardziej wyczekiwany wypiek chleba tradycyjną metodą. Tak w Białkowie jest co roku, wszystko w ramach imprezy „Jak to z chlebem było, czyli od ziarenka do bochenka”. – Wszystko dla młodego pokolenia, żeby zobaczyło proces powstawania chleba – wyjaśnia Leokadia Szołtun, prezes Towarzystwa Miłośników Polesia i Białkowa. – Dzisiaj dzieci wiedzą, że chleb jest wypiekany w piekarni, ale tutaj mają okazję zobaczyć, w jakim trudzie powstaje, zanim znajdzie się w sklepie – dodaje.

Coraz częściej wyrób chlebopodobny

Wszystko Cię, mój Boże, chwali! Aleśmy i to poznali, Że najmilszą Ci się zdała Pracującej ręki chwała. Dobrze poleskie żniwa pamięta Wacław Weryszko, który urodził się w 1925 roku we wsi Petelewo k. Berezy Kartuskiej. – Ojciec miał 16,5 hektara. Ciężka była praca. Od rana do wieczora. Była kosa, ale ojciec nie dawał, bo sierpem lepiej i czyściej się zbierało – wspomina pan Wacław. – Mama w domu chleb piekła. Zawsze przed pokrojeniem robiła na nim znak krzyża nożem i mówiła, że jak chleb spadnie na ziemię, to trzeba go podnieść i pocałować – dodaje. Potomkowie Poleszuków skupieni w Towarzystwie Miłośników Polesia i Białkowa starają się kultywować wszystkie rodzime tradycje, poczynając od mowy poleskiej, poprzez pieśni, kulinaria, stroje, a na zwyczajach kończąc. Podobnie dzieje się ze zwyczajami żniwnymi. – Kiedyś to była harówka. Taki dzień upalny jak dziś, ale bez kombajnów, żniwiarek czy kosiarek, tylko sierp i kosa. I te duże areały trzeba było ręcznie żąć lub kosić, a potem ustawić w snopki i szybko zwieźć z pola, żeby deszcz nie zmoczył, i oczywiście potem zmłócić. Nie było mowy o pracy w niedzielę czy święta. Dla Poleszuków wiara zawsze była i jest bardzo ważna – zapewnia Maria Dobryniewska. – Kiedyś każda rodzina piekła chleb. Ten zapach był przecudowny. Żal, że dziś coraz częściej zamiast dobrego chleba można kupić w sklepie tylko wyrób chlebopodobny, który nie nadaje się na drugi dzień do jedzenia – dodaje. Mieszkańców Polesia serce boli nie tylko z tego powodu, ale także z tego, że dziś nie szanuje się chleba. – Żal mi, jak nieraz jadę do miasta i widzę kromkę chleba na ulicy. To, mój Boże, podniosę i rzucę kaczkom, żeby się nie zmarnował – mówi Zofia Kieliszkowska.

Bez serca nie wyjdzie

Co rządzisz ziemią i niebem, Opatrz dzieci Twoje chlebem. Ty nam daj urodzaj złoty. My Ci dajem trud i poty. Na szczęście niektórzy dawne tradycje ożywiają na nowo. Eugeniusz i Joanna Niparkowie z Białkowa sami pieką chleb i swoimi umiejętnościami dzielą się przy różnych okazjach. Jak za dawnych lat bywało, także i tu podstawą jest zakwas. – Zakwas robi się ze skórki chleba żytniego, mąki żytniej, odrobiny drożdży i wody. To wszystko musi 3 dni pracować – tłumaczy Joanna Niparko. – Z gotowego zakwasu robimy rozczyn, dodajemy wodę, potem kwaśne mleko albo maślankę i mąkę żytnią. To musi popracować 12 godzin. Po tym czasie przystępujemy do wyrabiania ciasta chlebowego. Później dodaje się już tylko mąkę żytnią i sól. Po wyrobieniu swoistej gęstości wykładam ciasto do foremek uprzednio wysmarowanych smalcem, tak 2/3 foremki, bo ciasto musi urosnąć. A w końcu wkładamy chleb na godzinę do pieca, który musi być odpowiednio nagrzany. Po wyjęciu wykładam chleb odwrotnie i roszę go wodą, żeby skórka zmiękła. Po 15 minutach obracamy i również zwilżamy wodą. Potem już tylko musi przestygnąć i można jeść. Taki chleb może do 2 tygodni leżeć owinięty w lnianą ściereczkę i nie wyschnie. W czasie pieczenia ważna jest mąka, piec, naczynie i jeszcze jedno, chyba najważniejsze w przepisie. Trzeba włożyć w to serce i radość ducha. Bez tego chleb nie wyjdzie – dodaje.

Tworzą żywy skansen

Niech Cię, Panie, wszystko chwali. Ty chciał, byśmy pracowali. Podlegli Twemu wyroku, Pracujemy w świt do zmroku. Pan Eugeniusz prowadzi z żoną gospodarstwo ekologiczne. – Uprawiamy m.in. żyto, owies, grykę, proso. Mamy 2 krowy mleczne, co teraz jest wielką rzadkością. Śmiałem się, że jak kupiłem druga krowę, to pogłowie mlecznych krów w Białkowie wzrosło o 100 procent – śmieje się Eugeniusz Niparko.