IPN w Paradyżu

Siedem referatów skupionych wokół tematu „PRL wobec Kościołów i związków wyznaniowych na Środkowym Nadodrzu w latach 1970–1980” przybliżyło pełną napięć historię styku polityki państwa komunistycznego z hierarchią Kościoła katolickiego. – To bardzo ważny czas w naszej historii, w który mocno wpisuje się osoba papieża Jana Pawła II. Jego zaangażowanie w przemiany społeczno-polityczne w Polsce jest niezaprzeczalny – powiedział 16 października, rozpoczynając spotkanie, dr Jarosław Stoś, rektor Wyższego Seminarium Duchownego w Paradyżu, gospodarz sesji. – Trudność sytuacji Kościoła w Polsce, a zwłaszcza na Ziemiach Zachodnich, wynikała m.in. z nieuregulowanej sytuacji państwowej, w tym przebiegu granic. Dodatkowo władza uważała, że Kościół działa w Polsce na granicy prawa. Według nich Kościół posiadał własności i zbierał pieniądze, miał też szczególną władzę duchowną wobec ludzi i mógł na nich wpływać. To było niebezpieczne i nie mogli tego tak pozostawić – tłumaczył specyfikę tamtego czasu ks. prof. dr hab. Zygmunt Zieliński.

Aparat bezpieczeństwa PRL, a zwłaszcza IV departament MSW podjął szereg działań mających na celu rozbicie Kościoła lub przynajmniej osłabienie możliwości jego oddziaływania. Były represje, przejęcia władzy obsadzania stanowisk kościelnych przez państwo, inwigilowanie kurii biskupich, parafii, jak i samych księży. W sferze oddziaływań znalazły się również i zakony.

- Gorzowski wydział ds. wyznań postulował m.in. umocnienie władzy przełożonych zakonnych wobec diecezjalnych i osławienie ich związków z kurią biskupią. Starano się pogłębiać rozdział między duchowieństwem zakonnym i diecezjalnym – mówił Ks. dr hab. Dominik Zamiatała. – Dokumenty IPN pokazują, że jeśli zakonników udało się zwerbować jako tajnych współpracowników, to byli oni wykorzystywani nie tyle do inwigilacji samych zakonów, ale kleru diecezjalnego – podał przykład prelegent.

- Cieszę się z tego, że konferencje przygotowało IPN, ponieważ mamy zaufanie do tej instytucji. Wielu zwłaszcza młody nie pamięta tamtych czasów i mówi się o tym mało, dlatego bardzo ważne jest to, że mówi się o tej trudnej przeszłości. W tej perspektywie cały czas wraca pytanie, czy Kościół powinien czy nie powinien angażować się w sprawy polityczne. Wciąż czekam na jednoznaczną odpowiedź – powiedział bp Stefan Regmunt.

Wykłady sesji naukowej:

Ks. prof. dr hab. Zygmunt Zieliński (Lublin) – „Kościół w Polsce lat siedemdziesiątych a strefa życia publicznego”

Prof. dr hab. Wojciech Polak (Toruń) – „Wybór Karola Wojtyły na papieża i skutki tego wydarzenia dla Kościoła polskiego i narodu”

Ks. dr hab. Dominik Zamiatała (Warszawa) – „Władze wobec zakonów męskich na Środkowym Nadodrzu w latach 1970–1980”

Dr Rafał Reczek (IPN) – „Reminiscencje wyboru ks. kardynała Karola Wojtyły na papieża Jana Pawła II oraz jego pierwszej pielgrzymki do Polski w aktach służby bezpieczeństwa województwa zielonogórskiego”

Ks. dr hab. Tadeusz Stanisławski (KUL) – „Status prawny nieruchomości kościelnych na Ziemiach Odzyskanych w latach 1970–1980”

Dr Konrad Białecki (IPN) – „Władze wobec relacji między Kościołem polsko-katolickim i Kościołem rzymsko-katolickim na Środkowym Nadodrzu w latach 1970–1980 (na przykładzie sprawozdań SB ze Szprotawy i Żagania)”

Ks. dr Jarosław Wąsowicz SDB – „Konflikty między państwem a Kościołem na przykładzie parafii salezjańskich na Ziemi Świebodzińskiej w latach 1970–1980”